ย่อจากพระคัมภัมภีร์อุทรโรค
ว่าด้วยลักษณะอุทรโรคอันจะบังเกิดขึ้นแก่บุคคลทั้งหลาย มี ๑๘ ประการ อันเป็ฯชาติอวสานโรค (เป็นอาการระยะสุดท้ายของโรคตามที่กล่าวในพระคัมภีร์อื่น) ตามที่กล่าวไว้ในคัมภีร์ทั้งหลายต่างๆ เช่น ว่าด้วยอุทรวาตอติสาร อันเป็นปัจจุบันกรรมเป็นต้อนและกระษัยโรควุฒิโรคเป็นที่สุดดดยอนุโลมตามธาตุวิปริตในกองสมุฏฐานให้เป็นเหตุ กระทำให้ท้องนั้นใหญ่ขึ้นสมมุติว่ามาน แบ่งออกเป็น ๑๘ ประการ คือ ๑.มานน้ำ ๔ ๒.มานลม ๔ ๓.มานหิน ๔ ๔.มานโลหิต ๔ ๕.มานเกิดแต่ดาน ๒
มานน้ำ ๔ ประการ
ลักษณะมานนั้นเกิดแต่กระษัยลิ้นกระบือทำลายออก อาจารย์กล่าวไว้ในคัมภีร์กระษัยโรนั้นเสียแล้ว ในที่นี้จะว่าแต่อุทรโรค กระทำมนนาภีนั้นขึ้น มีแระเภท ๔ แระการ คือ
๑.มานน้ำอันน้ำเหลืองนั้นซึมซาบไปขังอยู่ในอุทร
กระทำให้ท้องนั้นเติมไปด้วยน้ำเหลือง ท้องนั้นก็ใหญ่ขึ้นดุหญิงมีครรภ์ลำใส้น้อยและลำใส้ใหญ่นั้นก็ลอยอยู่ในน้ำกระทำให้แน่นอกคับใจ บริโภคอาหารไม่ได้จะลุกนั่งให้เหนื่อยหอบเป็นกำลัง
ยาแก้มานน้ำเหลือง
เอาจันทน์แดง ๑ จันทน์ขาว ๑ จันทน์ชะมด ๑ จันทนา ๑ ผลจันทน์ ๑ ดกอจันทน์ ๑ กระงาน ๑ กานพลู ๑ ประคำไก่ทั้ง ๕ ยาข้าวเย็นทั้ง ๒ หญามูลเหล็ก ๑ มูลเหล็กเลือด ๑ เปลือกสมอทะเล ๑ แกแล ๑ เนระพูสี ๑ สักขี ๑ แก่นสน ๑ แสมทั้ง ๒ แก่นสมอไทย ๑ แก่นสมอพิเภก ๑ แก่นสะเดา ๑ แก่นมะเกลือ ๑ แก่นสะแก ๑ แก่นทิ้งถ่อน ๑ แก่น ดพลทะเล ๑ แนประด่ ๑ เอาเสมอาค ต้มตามวิธีกิน
อีกขนานหนึ่ง เอาลั่นทมทั้ง ๕ ยาดำ ๑ ข้างเหนียวดำ ๑ เปลือกต้นมะตูม ๑ เปลือกเลี่ยน ๑ แก่นมูลขี้เหล็กเลือด ๑ ข่าต้น ๑ รากสมอทะเล ๑ เอาสื่งละ ๑ บาท ผลสมอไทย ๑ ข่า ๑ เอาสิ่งละเท่าอายุ ต้มกินตามวิธี
๒.มานน้ำเกิดขึ้นเพราะไตพิการ
มีน้ำซึมออกมาขังในท้อง กระทำให้อุจจาระให้เสียดแทง ต่อนวดจึงลั่นผายลมมิสะดวก กินยาถ่ายจึงคายลงแล้วกลับไปเป็นอีกถึงสองครั้งสามครั้ง แล้วโรคนั้นก็ทวีขึ้น คือ ให้ท้องใหญ่เต็มไปด้วยน้ำซึ้งมิได่ตกออกมา ครั้นแก่เข้ากระทำให้ร่างกายซุบผอม บริโภคอาหารไม่มีรส นอนไม่หลับ
ยาแก้มานน้ำเกิดขึ้นเพราะไตพิการ
ถ้าจะแก้เอา สมอไทย ๑ สมอเทศ ๑ สมอพิเภก ๑ จันทน์ชะมด ๑ จันทนา ๑ เนระผูสี ๑ แกแล ๑ ไส้ขนุนละมุด ๑ ดินปริวขาว ๑ สารส้ม ๑ สิ่งละ ๑ บาท ผลกระวาน ๑ ผลกระเบา ๑ ผลกระเบียน ๑ ผลตะคร้อ ๑ ผลประคำดีควาย ๑ สิ่งละ๒ ส่วน เปลือกปีบ ๑ เปลือกเลี่ยน ๑ ยาข้าวเย็นทั้ง ๒ แก่นกันเกรา ๑ เปลือกเพกา ๑ เทพทาโร ๑ ข่าต้น ๑ จุณมูลเหล็ก ๑ รากเจตมูลเพลิง ๑ เกลือสินเธาร์ ๑ สิ่งละ๕ ส่วน ต้มกินตามวิธี
อีกขนานหนึ่ง เอาน้ำนมราชสีห์เครือ ๑ ต้นหูปลาช่อน ๑ รากแจง ๑ ผลจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ กระวาน ๑ กานพลู ๑ ต้นครอบจักรวาฬ ๑ เอาเสมอภาค ต้มกินตามวิธี
อีกขนานหนึ่ง เอาแก่นลั่นทม ๑ แก่นสลัดได ๑ แก่นปรู ๑ แก่นสะเดา ๑ แก่นมูลเหล็ก ๑ รากโคกกระออม ๑ สหัสคุณเทศ ๑ รากกระทุ่มนา ๑ รากมะเกลือ ๑ รากสะแก ๑ รากคัดเค้า ๑ รากคัดลิ้น ๑ เอาสิ่งละ ๑ ส่วน รากจิงจ้อ ๑ รากทนดี เอาสิ่งละ ๒ ส่วน เปล้าน้อย ๑ ส้มกุ้ง ๑ เอาสิ่งละ ๓ ส่วน ขันทองพยาบาท ๑ พระขรรค์ชัยศรี ๑ เอาสิ่งละ๑ ส่วน รากตองแตก ๖ ส่วนต้มกินตามวิธี แทรกยดำตามธาตุ
มานน้ำ ๔ ประการ
ลักษณะมานนั้นเกิดแต่กระษัยลิ้นกระบือทำลายออก อาจารย์กล่าวไว้ในคัมภีร์กระษัยโรนั้นเสียแล้ว ในที่นี้จะว่าแต่อุทรโรค กระทำมนนาภีนั้นขึ้น มีแระเภท ๔ แระการ คือ
๑.มานน้ำอันน้ำเหลืองนั้นซึมซาบไปขังอยู่ในอุทร
กระทำให้ท้องนั้นเติมไปด้วยน้ำเหลือง ท้องนั้นก็ใหญ่ขึ้นดุหญิงมีครรภ์ลำใส้น้อยและลำใส้ใหญ่นั้นก็ลอยอยู่ในน้ำกระทำให้แน่นอกคับใจ บริโภคอาหารไม่ได้จะลุกนั่งให้เหนื่อยหอบเป็นกำลัง
ยาแก้มานน้ำเหลือง
เอาจันทน์แดง ๑ จันทน์ขาว ๑ จันทน์ชะมด ๑ จันทนา ๑ ผลจันทน์ ๑ ดกอจันทน์ ๑ กระงาน ๑ กานพลู ๑ ประคำไก่ทั้ง ๕ ยาข้าวเย็นทั้ง ๒ หญามูลเหล็ก ๑ มูลเหล็กเลือด ๑ เปลือกสมอทะเล ๑ แกแล ๑ เนระพูสี ๑ สักขี ๑ แก่นสน ๑ แสมทั้ง ๒ แก่นสมอไทย ๑ แก่นสมอพิเภก ๑ แก่นสะเดา ๑ แก่นมะเกลือ ๑ แก่นสะแก ๑ แก่นทิ้งถ่อน ๑ แก่น ดพลทะเล ๑ แนประด่ ๑ เอาเสมอาค ต้มตามวิธีกิน
อีกขนานหนึ่ง เอาลั่นทมทั้ง ๕ ยาดำ ๑ ข้างเหนียวดำ ๑ เปลือกต้นมะตูม ๑ เปลือกเลี่ยน ๑ แก่นมูลขี้เหล็กเลือด ๑ ข่าต้น ๑ รากสมอทะเล ๑ เอาสื่งละ ๑ บาท ผลสมอไทย ๑ ข่า ๑ เอาสิ่งละเท่าอายุ ต้มกินตามวิธี
๒.มานน้ำเกิดขึ้นเพราะไตพิการ
มีน้ำซึมออกมาขังในท้อง กระทำให้อุจจาระให้เสียดแทง ต่อนวดจึงลั่นผายลมมิสะดวก กินยาถ่ายจึงคายลงแล้วกลับไปเป็นอีกถึงสองครั้งสามครั้ง แล้วโรคนั้นก็ทวีขึ้น คือ ให้ท้องใหญ่เต็มไปด้วยน้ำซึ้งมิได่ตกออกมา ครั้นแก่เข้ากระทำให้ร่างกายซุบผอม บริโภคอาหารไม่มีรส นอนไม่หลับ
ยาแก้มานน้ำเกิดขึ้นเพราะไตพิการ
ถ้าจะแก้เอา สมอไทย ๑ สมอเทศ ๑ สมอพิเภก ๑ จันทน์ชะมด ๑ จันทนา ๑ เนระผูสี ๑ แกแล ๑ ไส้ขนุนละมุด ๑ ดินปริวขาว ๑ สารส้ม ๑ สิ่งละ ๑ บาท ผลกระวาน ๑ ผลกระเบา ๑ ผลกระเบียน ๑ ผลตะคร้อ ๑ ผลประคำดีควาย ๑ สิ่งละ๒ ส่วน เปลือกปีบ ๑ เปลือกเลี่ยน ๑ ยาข้าวเย็นทั้ง ๒ แก่นกันเกรา ๑ เปลือกเพกา ๑ เทพทาโร ๑ ข่าต้น ๑ จุณมูลเหล็ก ๑ รากเจตมูลเพลิง ๑ เกลือสินเธาร์ ๑ สิ่งละ๕ ส่วน ต้มกินตามวิธี
อีกขนานหนึ่ง เอาน้ำนมราชสีห์เครือ ๑ ต้นหูปลาช่อน ๑ รากแจง ๑ ผลจันทน์ ๑ ดอกจันทน์ ๑ กระวาน ๑ กานพลู ๑ ต้นครอบจักรวาฬ ๑ เอาเสมอภาค ต้มกินตามวิธี
อีกขนานหนึ่ง เอาแก่นลั่นทม ๑ แก่นสลัดได ๑ แก่นปรู ๑ แก่นสะเดา ๑ แก่นมูลเหล็ก ๑ รากโคกกระออม ๑ สหัสคุณเทศ ๑ รากกระทุ่มนา ๑ รากมะเกลือ ๑ รากสะแก ๑ รากคัดเค้า ๑ รากคัดลิ้น ๑ เอาสิ่งละ ๑ ส่วน รากจิงจ้อ ๑ รากทนดี เอาสิ่งละ ๒ ส่วน เปล้าน้อย ๑ ส้มกุ้ง ๑ เอาสิ่งละ ๓ ส่วน ขันทองพยาบาท ๑ พระขรรค์ชัยศรี ๑ เอาสิ่งละ๑ ส่วน รากตองแตก ๖ ส่วนต้มกินตามวิธี แทรกยดำตามธาตุ
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น